Osmanlı İmparatorluğu'nda Yollara Du¨şenler

Osmanlı zanaatkârı gerçekten yerleşik miydi? Yoksa yollar da en az atölyeler kadar onun mekânı mıydı?
Uzun yıllar boyunca Osmanlı tebaasının, özellikle de köylu¨lerin ve zanaatkârların yerlerinden kıpırdayamadığı, seyahatin yalnızca askerî sınıfla yöneticilere mahsus bir ayrıcalık olduğu varsayıldı. Zira köylu¨lerin yaşadıkları yerlerden ayrılmadan önce yerel yöneticilerinden izin almaları gerekiyordu. Ancak Suraiya Faroqhi’nin arşiv kaynaklarına dayalı elinizdeki titiz ve kapsamlı çalışması, bu yerleşik kanaati köku¨nden sarsıyor.
Hacca gitmek isteyenler, ustalarının elinden kaçan köleler, yeni iş olanakları arayanlar... Osmanlı coğrafyasında insanlar sandığımızdan çok daha hareketliydi. En çok da zanaatkârlar; kimi zaman kendi rızalarıyla, kimi zaman devletin ihtiyaçları doğrultusunda İstanbul’a veya uzak eyaletlere doğru yollara du¨şu¨yorlardı.
Bu kitapta Faroqhi, Osmanlı du¨nyasında emek ve mekân ilişkisini yeniden du¨şu¨nmeye davet ediyor. Kimler seyahat ediyordu, kimler yerinde kalıyordu? Bu hareketlilik ne zaman zorunlu, ne zaman gönu¨llu¨ydu¨? Ve her şeyden önemlisi: Osmanlı yönetimi, tebaasının hareketini gerçekten denetleyebiliyor muydu?
Yerleşikliğe dair basmakalıp yargıları sorgulayan, hareketliliği erken modern Osmanlı toplumunun merkezine yerleştiren bu çalışma; emek tarihi, kentleşme, gu¨ndelik hayat ve hareketlilik konularına ilgi duyan tu¨m okurlar için vazgeçilmez bir başvuru kaynağı.