Bir Osmanlı Bürokratının Uzakdoğu Seyahati

Ilk defa yayinlanan bu seyahatname, “Aksâ-yi Sark’ta Bir Cevelân” adini tasimakta olup Mustafa bin Mustafa tarafindan kaleme alinmistir. Seyyahimiz, 1878’de hac için Hicaz’a gitmis, oradan da kendi tabiri ile “sirf gezmek maksadiyla” Yemen vilâyetine ugramis ve burada kalarak 15 yil memurluk yapmistir.
1893’te Yemen’den ayrilarak Hindistan, Çinhindi, Cahor, Cava, Çin ve Japonya gibi memleketleri gezmis; oralarda gördüklerini bir yerlere yazarak, Istanbul’a dönüsünde Sultan Ikinci Abdülhamid Han’a sunmustur.
Mustafa bin Mustafa, 1894’te kaleme aldigi bu seyahatnamesinde, digerlerinden farkli olarak siyasî hadiselere fazla yer vermemis, daha çok gezdigi yerlerdeki insanlarin yasayislari, inançlari, kültürleri ve de özellikle yetistirilen ürünler üzerinde durmustur. Bilhassa gittigi yerlerdeki farkliliklari büyük bir vukûfiyetle ve çok küçük ayrintilarla kaydetmesi, bu seyahatnameyi o dönemde yazilan diger seyahatnamelerden farkli kilan en önemli nokta olarak ortaya çikmaktadir.